|
СТАТИИ ЗА НАСТАВАТА ПО МАТЕМАТИКАСе залагаме за зголемување на свеста за местото и улогата на математиката во науките, технологијата, наставата, природата и културата.
|
|
имиња на германски, РУСКИ и Холандски математичари
на македонски јазик
Овде го дискутираме проблемот со изговорот и запишувањето на имињата на германски, холандски и руски математичари во наставата по математика на природно-математичките и техничките факултети, но и во математичката литература на македонски јазик, независно од тоа дали станува збор за книга напишана од македонски автор(и) или, пак, за превод на книга од странски автор(и). Ќе наведеме примери на различни записи на одредени имиња на математичари, избрани главно од учебници по математика, за чие запишување или изговор на македонски јазик постојат дилеми.
Никако не ни е цел да направиме комплетен список на тие учебници, ниту да ги критикуваме нивните автори или преведувачи.
Според Правописот на македонскиот јазик ([24]), туѓите имиња се пишуваат со наше писмо, по правило, онака како што се изговараат. Сметаме дека транскрипцијата на имињата треба да се изведува строго според Правописот на македонскиот јазик, секаде каде што е можно. Таа треба да биде што е можно поблиска до оригиналниот изговор на името, притоа заменувајќи ги гласовите што ги нема во нашиот јазик, со наши слични гласови, но и да ги следи правописните правила на македонскиот литературен јазик.
Никако не ни е цел да направиме комплетен список на тие учебници, ниту да ги критикуваме нивните автори или преведувачи.
Според Правописот на македонскиот јазик ([24]), туѓите имиња се пишуваат со наше писмо, по правило, онака како што се изговараат. Сметаме дека транскрипцијата на имињата треба да се изведува строго според Правописот на македонскиот јазик, секаде каде што е можно. Таа треба да биде што е можно поблиска до оригиналниот изговор на името, притоа заменувајќи ги гласовите што ги нема во нашиот јазик, со наши слични гласови, но и да ги следи правописните правила на македонскиот литературен јазик.
Германски математичари чии имиња често се среќаваат во математичката литература,
а создаваат дилеми во нивната транскрипција на македонски јазик
а создаваат дилеми во нивната транскрипција на македонски јазик
Ваерштрас или Вајерштрас? Weierstrass (Karl Teodor Wilhelm Weierstrass, 1815-1897) е истакнат германски математичар, еден од творците на современата математичка анализа, со голем придонес во теоријата на функциите, теоријата на редовите, диференцијалните равенки и варијационото сметање. Во нашата литература, неговото име се предава како Ваерштрас (примери: [6], стр. 27; [9], стр. 135; [10], стр. 219; [11], стр. 286) и како Вајерштрас (примери: [16], I, стр.188; [16], IV, стр. 330); [19], стр. 264).
Според [25], стр. 199 и [24], стр. 97 (пример: Meier - Мајер) името Weierstrass кај нас треба да се предава како Вајерштрас. Значи, поимите и резултатите што го вклучуваат тоа име, треба да се предаваат вака:
Вајерштрасов критериум, теорема на Болцано-Вајерштрас, Вајерштрасови функции, теорема на Вајер-штрас, и сл.
Мобиус или Мебиус? Во повеќе книги на македонски јазик се среќаваат називи на поими или резултати коишто го вклучуваат името на германскиот математичар Möbius (August Ferdinand Möbius, 1790-1896), како на пример: Мобиусова лента (во [10], стр. 230), Мобиусова трансформација (во [11], стр. 389), Мебиусова лента и Мебиусова трансформација (во [18], стр. 147).
Според [25], стр. 200, графемата ö во македонскиот јазик се предава како е (пример: König - Кениг), па името Möbius треба да се предава како Мебиус. Значи, треба: Мебиусова лента, Мебиусов ред, Мебиусова рамнина, Мебиусова функција.
Годел или Гедел? Од истите причини како кај Möbius, името на австрискиот математичар од чешко потекло Gödel (Kurt Friedrich Gödel, 1906 -1978), којшто докажал некои фундаментални теореми што откорен ја измениле математичката логика и филозофските основи на математиката, треба да се предава во македонскиот јазик како Гедел. Во согласност со тоа, имаме: теоремa на Гедел за комплетност, теорема на Гедел за некомплетност, Геделово множество, Геделово нумерирање ([19], стр. 104).
Холдер или Хелдер? Името на германскиот математичар Hölder (Otto Ludwig Hölder, 1859-1937), сврзано со едно неравенство (за конечни суми и за интеграли) и со некои теореми, во нашата литература се среќава како Холдер (т.е. Холдерово неравенство - во [3], стр. 154 и [5], стр. 326), a и како Хелдер (т.е. неравенство на Хелдер - во [19], стр. 110). Од истите причини како кај Möbius, името Hölder треба да се предава како Хелдер, па значи: неравенство на Хелдер или Хелдерово неравенство, теорема на Жордан-Хелдер, Хелдерови методи за сумирање.
Кроникер или Кронекер? Германскиот математичар Kronecker (Leopold Kronecker, 1823-1891) е познат по изреката „Бог ги создал целите броеви, а се' друго создал човекот“, но и по неговата работа во областа на теоријата на броеви, алгебрата и логиката. Во нашата литература се среќава како Кронекер ([16], IV, стр. 86), наспроти Кроникер ([12], стр. 188, 189), главно како дел од називот на теоремата за решенијата на системи од m линеарни равенки со n непознати. Името Kronecker, сепак треба да се изговара и да се предава со „е“, т.е. како Кронекер. Значи: теорема на Кронекер-Капели, теорема на Кронекер-Вебер, Кронекеров метод и сл.
Хасов дијаграм или Хасеов дијаграм? Овој дијаграм се спомнува во наставата по математика главно за предметите Множества и логика и Дискретни структури 1, а се однесува на претставување на конечни делумно подредени множества. Називот на овие дијаграми доаѓа од името на германскиот математичар Хелмут Хасе (Helmut Hasse, 1898–1979). Бидејќи присвојните придавки се формираат со наставката –ов, –ев или –ин ([25], стр. 43), треба на името само да му се додаде наставката –ова. Значи: Хасеов дијаграм, Хасеов прицип (слично како за Рабеов критериум за конвергенција на ред, слично како Клероова равенка).
Според [25], стр. 199 и [24], стр. 97 (пример: Meier - Мајер) името Weierstrass кај нас треба да се предава како Вајерштрас. Значи, поимите и резултатите што го вклучуваат тоа име, треба да се предаваат вака:
Вајерштрасов критериум, теорема на Болцано-Вајерштрас, Вајерштрасови функции, теорема на Вајер-штрас, и сл.
Мобиус или Мебиус? Во повеќе книги на македонски јазик се среќаваат називи на поими или резултати коишто го вклучуваат името на германскиот математичар Möbius (August Ferdinand Möbius, 1790-1896), како на пример: Мобиусова лента (во [10], стр. 230), Мобиусова трансформација (во [11], стр. 389), Мебиусова лента и Мебиусова трансформација (во [18], стр. 147).
Според [25], стр. 200, графемата ö во македонскиот јазик се предава како е (пример: König - Кениг), па името Möbius треба да се предава како Мебиус. Значи, треба: Мебиусова лента, Мебиусов ред, Мебиусова рамнина, Мебиусова функција.
Годел или Гедел? Од истите причини како кај Möbius, името на австрискиот математичар од чешко потекло Gödel (Kurt Friedrich Gödel, 1906 -1978), којшто докажал некои фундаментални теореми што откорен ја измениле математичката логика и филозофските основи на математиката, треба да се предава во македонскиот јазик како Гедел. Во согласност со тоа, имаме: теоремa на Гедел за комплетност, теорема на Гедел за некомплетност, Геделово множество, Геделово нумерирање ([19], стр. 104).
Холдер или Хелдер? Името на германскиот математичар Hölder (Otto Ludwig Hölder, 1859-1937), сврзано со едно неравенство (за конечни суми и за интеграли) и со некои теореми, во нашата литература се среќава како Холдер (т.е. Холдерово неравенство - во [3], стр. 154 и [5], стр. 326), a и како Хелдер (т.е. неравенство на Хелдер - во [19], стр. 110). Од истите причини како кај Möbius, името Hölder треба да се предава како Хелдер, па значи: неравенство на Хелдер или Хелдерово неравенство, теорема на Жордан-Хелдер, Хелдерови методи за сумирање.
Кроникер или Кронекер? Германскиот математичар Kronecker (Leopold Kronecker, 1823-1891) е познат по изреката „Бог ги создал целите броеви, а се' друго создал човекот“, но и по неговата работа во областа на теоријата на броеви, алгебрата и логиката. Во нашата литература се среќава како Кронекер ([16], IV, стр. 86), наспроти Кроникер ([12], стр. 188, 189), главно како дел од називот на теоремата за решенијата на системи од m линеарни равенки со n непознати. Името Kronecker, сепак треба да се изговара и да се предава со „е“, т.е. како Кронекер. Значи: теорема на Кронекер-Капели, теорема на Кронекер-Вебер, Кронекеров метод и сл.
Хасов дијаграм или Хасеов дијаграм? Овој дијаграм се спомнува во наставата по математика главно за предметите Множества и логика и Дискретни структури 1, а се однесува на претставување на конечни делумно подредени множества. Називот на овие дијаграми доаѓа од името на германскиот математичар Хелмут Хасе (Helmut Hasse, 1898–1979). Бидејќи присвојните придавки се формираат со наставката –ов, –ев или –ин ([25], стр. 43), треба на името само да му се додаде наставката –ова. Значи: Хасеов дијаграм, Хасеов прицип (слично како за Рабеов критериум за конвергенција на ред, слично како Клероова равенка).
Руски математичари чии имиња често се среќаваат во математичката литература,
а создаваат дилеми во нивната транскрипција на македонски јазик
а создаваат дилеми во нивната транскрипција на македонски јазик
Бунјаковски или Буњаковски? Рускиот математичар Буняковски (Виктор Яковлевич Буняковский, 1804-1889) се занимавал со математичка анализа, теорија на броеви, теорија на веројатност и статистика. Неговото име во нашата литература се среќава најмногу во називот на едно неравенство во математичката анализа: неравенство на Коши-Бунјаковски (во [5], стр.326), неравенство на Коши-Буњаковски-Шварц (во [7], стр. 8); неравенство на Коши-Буњаковски (во [15], стр. 129 и [16], III, стр. 114), неравенство на Буњаковски (во [19], стр. 33).
Според [25], стр. 237, т. љ), групата ня се предава како ња (пример: Коняев - Коњаев), па според тоа, името Буняковский се предава како Буњаковски, со акцент на буквата о. Значи: неравенство на Буњаковски, неравенство на Коши-Буњаковски, неравенство на Коши-Буњаковски-Шварц, хипотеза на Буњаковски.
Јуковски или Жуковски? Името на рускиот механичар Жуковский (Николай Егорович Жуковский, 1847-1921), создател на аеродинамиката како наука, во нашата литература се среќава како Јуковски ([11], стр. 57) и како Жуковски ([18], стр. 127), a во врска со една функција (трансформација на комплексна рамнина). Бидејќи буквата ж од руската азбука се предава како нашата буква ж (пример: Железняков - Железњаков, [25], стр. 237, т. љ), името Жуковский се предава како Жуковски, со акцент на буквата о.
Според [25], стр. 239, т. ќ) и у), буквата й на крајот од презимето во рускиот јазик не се предава никако во нашиот јазик (за разлика од личните имиња, каде што й се предава со ј: Василий - Василиј, Юрий - Јуриј). Значи: Жуковски, функција на Жуковски, трансформација на Жуковски.
Според [25], стр. 237, т. љ), групата ня се предава како ња (пример: Коняев - Коњаев), па според тоа, името Буняковский се предава како Буњаковски, со акцент на буквата о. Значи: неравенство на Буњаковски, неравенство на Коши-Буњаковски, неравенство на Коши-Буњаковски-Шварц, хипотеза на Буњаковски.
Јуковски или Жуковски? Името на рускиот механичар Жуковский (Николай Егорович Жуковский, 1847-1921), создател на аеродинамиката како наука, во нашата литература се среќава како Јуковски ([11], стр. 57) и како Жуковски ([18], стр. 127), a во врска со една функција (трансформација на комплексна рамнина). Бидејќи буквата ж од руската азбука се предава како нашата буква ж (пример: Железняков - Железњаков, [25], стр. 237, т. љ), името Жуковский се предава како Жуковски, со акцент на буквата о.
Според [25], стр. 239, т. ќ) и у), буквата й на крајот од презимето во рускиот јазик не се предава никако во нашиот јазик (за разлика од личните имиња, каде што й се предава со ј: Василий - Василиј, Юрий - Јуриј). Значи: Жуковски, функција на Жуковски, трансформација на Жуковски.
Холандски математичар чие име создава дилеми при транскрипцијата на македонски јазик
Стилтес или Стилтјес? Името на холандскиот математичар Stieltjes, (Thomas Joannes Stieltjes, 1856-1894) и присвојните придавки изведени од тоа име, во математичката литература на македонски јазик се предавани на два начина: Стилтес, Стилтесов и Стилтјес, Стилтјесов. Примери: Стилтесов интеграл, интегрална сума на Стилтес ([2], стр. 116); Риман- Стилтесов интеграл ([3], стр. 112); Стилтјесов интеграл, интегрална сума на Стилтјес ([5], стр. 198); Риман-Стилтјесов интеграл ([18], стр. 202) и Лебег-Стилтјесов интеграл ([18], стр. 132).
Според одредбата во [24], стр. 276: „Согласката ј се предава со ј“, името Stieltjes треба да се предава како Стилтјес, па значи и: Стилтјесов интеграл, интегрална сума на Стилтјес, Риман-Стилтјесов интеграл, Лебег-Стилтјесов интеграл.
Според одредбата во [24], стр. 276: „Согласката ј се предава со ј“, името Stieltjes треба да се предава како Стилтјес, па значи и: Стилтјесов интеграл, интегрална сума на Стилтјес, Риман-Стилтјесов интеграл, Лебег-Стилтјесов интеграл.
Слични статии:
ПОКАНА ДО ЧИТАТЕЛИТЕ
Доколку имате прашање или мислење во врска со изговорот и запишувањето на имиња на странски математичари, Ве покануваме да испратите коментар до уредниците на ПОИМ на e-mail: poimpmf@gmail.com
Коментарот ќе биде објавен (ако е соодветен).
Доколку имате прашање или мислење во врска со изговорот и запишувањето на имиња на странски математичари, Ве покануваме да испратите коментар до уредниците на ПОИМ на e-mail: poimpmf@gmail.com
Коментарот ќе биде објавен (ако е соодветен).
Литература
[1] Б. Видоески, Т. Димитровски, К. Конески, Р. Угринова-Скаловска, Правопис на македонскиот литературен јазик, Просветно дело, Скопје, 1998
[2] М. Георгива, Б. Трпеновски, Теорија на веројатностите, скрипта за студентите од ПМФ, Скопје, 1993
[3] Р. М. Дадли, Реална анализа и веројатност, Проект на Владата на РМ „Преведување 1000 стручни и научни книги и учебници од кои се учи на врвните и најреномираните универзитети во САД и Англија “, Арс Ламина, 2012
[4] Ш. Екслер, Линеарна алгебра сработена на вистински начин (превод на 500 стручни и научни книги, програма на Владата на РМ), Просветно дело, 2009
[5] Н. Ивановски, Реална анализа, Просветно дело, Скопје 1997
[6] Н. Ивановски, Н. Речкоски, Математика III, УКИМ, Скопје, 1991
[7] Н. Ивановски, М. Оровчанец, Ортогонални полиноми и специјални функции, ПМФ, УКИМ, Скопје 2000
[8] Б. Илиевски, Ж. Томовски, Одбрани делови од диференцијални равенки и комплексни функции, ПМФ, Скопје 2003
[9] Џ. Р. Манкрес, Топологија, Проект на Владата на РМ „Преведување 1000 стручни и научни книги и учебници од кои се учи на врвните и најреномираните универзитети во САД и Англија “, 2012
[10] Б. Менделсон, Вовед во топологија, (превод на 500 стручни и научни книги, програма на Владата на РМ), Академски печат 2011
[11] Е. Б. Саф, А. Д. Снајдер, Основи на комплексната анализа со примени во инженерството и науката, (проект на Владата на РМ „Преведување на 1000 стручни и научни книги и учебници ...“), Арс Ламина 2014
[12] K. Тренчевски, Б. Крстеска, Г. Тренчевски, С. Здравеска, Линеарна алгебра и аналитичка геометрија, Просветно дело, Скопје, 2004
[13] Б. Трпеновски, Веројатност и статистика, Машински факултет - Скопје, постдипломски студии, УКИМ, УЦМТН, Скопје, 1981
[14] Б. Трпеновски, Елементарен увод во теоријата на веројатноста, Студентски збор, Скопје, 1982
[15] Б. Трпеновски, Н. Целакоски, Елементи од нумеричката математика, УКИМ, Скопје 1987
[16] Б. Трпеновски, Н. Целакоски, Ѓ. Чупона, Виша математика кн. I, II, III, IV, Просветно дело, Скопје 1993 - 1995
[17] Н. Целакоски, Задачи по линеарна алгебра, Просветно дело, Скопје 1996
[18] Н. Целакоски, Диференцијални равенки, УКИМ, Скопје 1986
[19] Н. Целакоски, В. Целакоска-Јорданова, Е. Целакоска, Англиско-македонки речник на математички термини, МАНУ, Скопје, 2015
[20] Д. Чакмаков: Веројатност и статистика за инженери, УКИМ, Скопје 2015
[21] Ѓ. Чупона: Алгебарски структури и реални броеви, „Просветно дело“, 1976
[22] Ѓ. Чупона, Б. Трпеновски: Предавања по алгебра, кнiga II, УКИМ, Скопје 2000
[23] В. А. Штраус, Парцијални диференцијални равенки, Проект на Владата на РМ „Преведување 1000 стручни и научни книги и учебници од кои се учи на врвните и најреномираните универзитети во САД и Англија “, 2012
[24] Правопис на македонскиот литературен јазик со правописен речник, Институт за македонски јазик „Крсте Мисирков“, „Просветно дело“, Скопје 1970
[25] Правопис на македонскиот јазик, Институт за македонски јазик „Крсте Мисирков“, Универзитет „Св. Кирил и Методиј“- Скопје, 2015
[1] Б. Видоески, Т. Димитровски, К. Конески, Р. Угринова-Скаловска, Правопис на македонскиот литературен јазик, Просветно дело, Скопје, 1998
[2] М. Георгива, Б. Трпеновски, Теорија на веројатностите, скрипта за студентите од ПМФ, Скопје, 1993
[3] Р. М. Дадли, Реална анализа и веројатност, Проект на Владата на РМ „Преведување 1000 стручни и научни книги и учебници од кои се учи на врвните и најреномираните универзитети во САД и Англија “, Арс Ламина, 2012
[4] Ш. Екслер, Линеарна алгебра сработена на вистински начин (превод на 500 стручни и научни книги, програма на Владата на РМ), Просветно дело, 2009
[5] Н. Ивановски, Реална анализа, Просветно дело, Скопје 1997
[6] Н. Ивановски, Н. Речкоски, Математика III, УКИМ, Скопје, 1991
[7] Н. Ивановски, М. Оровчанец, Ортогонални полиноми и специјални функции, ПМФ, УКИМ, Скопје 2000
[8] Б. Илиевски, Ж. Томовски, Одбрани делови од диференцијални равенки и комплексни функции, ПМФ, Скопје 2003
[9] Џ. Р. Манкрес, Топологија, Проект на Владата на РМ „Преведување 1000 стручни и научни книги и учебници од кои се учи на врвните и најреномираните универзитети во САД и Англија “, 2012
[10] Б. Менделсон, Вовед во топологија, (превод на 500 стручни и научни книги, програма на Владата на РМ), Академски печат 2011
[11] Е. Б. Саф, А. Д. Снајдер, Основи на комплексната анализа со примени во инженерството и науката, (проект на Владата на РМ „Преведување на 1000 стручни и научни книги и учебници ...“), Арс Ламина 2014
[12] K. Тренчевски, Б. Крстеска, Г. Тренчевски, С. Здравеска, Линеарна алгебра и аналитичка геометрија, Просветно дело, Скопје, 2004
[13] Б. Трпеновски, Веројатност и статистика, Машински факултет - Скопје, постдипломски студии, УКИМ, УЦМТН, Скопје, 1981
[14] Б. Трпеновски, Елементарен увод во теоријата на веројатноста, Студентски збор, Скопје, 1982
[15] Б. Трпеновски, Н. Целакоски, Елементи од нумеричката математика, УКИМ, Скопје 1987
[16] Б. Трпеновски, Н. Целакоски, Ѓ. Чупона, Виша математика кн. I, II, III, IV, Просветно дело, Скопје 1993 - 1995
[17] Н. Целакоски, Задачи по линеарна алгебра, Просветно дело, Скопје 1996
[18] Н. Целакоски, Диференцијални равенки, УКИМ, Скопје 1986
[19] Н. Целакоски, В. Целакоска-Јорданова, Е. Целакоска, Англиско-македонки речник на математички термини, МАНУ, Скопје, 2015
[20] Д. Чакмаков: Веројатност и статистика за инженери, УКИМ, Скопје 2015
[21] Ѓ. Чупона: Алгебарски структури и реални броеви, „Просветно дело“, 1976
[22] Ѓ. Чупона, Б. Трпеновски: Предавања по алгебра, кнiga II, УКИМ, Скопје 2000
[23] В. А. Штраус, Парцијални диференцијални равенки, Проект на Владата на РМ „Преведување 1000 стручни и научни книги и учебници од кои се учи на врвните и најреномираните универзитети во САД и Англија “, 2012
[24] Правопис на македонскиот литературен јазик со правописен речник, Институт за македонски јазик „Крсте Мисирков“, „Просветно дело“, Скопје 1970
[25] Правопис на македонскиот јазик, Институт за македонски јазик „Крсте Мисирков“, Универзитет „Св. Кирил и Методиј“- Скопје, 2015
Автори:
Весна Целакоска-Јорданова, Институт за математика, Природно математички факултет, Скопје
Емилија Целакоска, Машински факултет, Скопје
Весна Целакоска-Јорданова, Институт за математика, Природно математички факултет, Скопје
Емилија Целакоска, Машински факултет, Скопје
Објавено на ПОИМ:
5 јуни 2017
5 јуни 2017
Начин на цитирање на статијата:
В. Целакоска-Јорданова, Е. Целакоска, Имиња на германски, холандски и руски математичари на македонски јазик, Портал ПОИМ на Институтот за математика, ПМФ, Скопје, 5 јуни 2017, http://poim-pmf.weebly.com/iminja-na-germanski-holandski-i-ruski-matematicariichari.html
В. Целакоска-Јорданова, Е. Целакоска, Имиња на германски, холандски и руски математичари на македонски јазик, Портал ПОИМ на Институтот за математика, ПМФ, Скопје, 5 јуни 2017, http://poim-pmf.weebly.com/iminja-na-germanski-holandski-i-ruski-matematicariichari.html
Download (PDF)
Авторизираните статии објавени на Порталот подлежат на законска заштита. Се забранува користење на статиите без наведување на авторот или изворот.
